Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Ανατολική πλάκα Ι. Νίκη

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 977

Δημιουργός

Καλλιτέχνης «Α»

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

Γύρω στο 410 π.Χ.

Διαστάσεις

Ύψος: 1,055 μ.
Μήκος: 0,72 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Πρώτος όροφος, δυτικά

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Αριστερό τμήμα πλάκας που αποδίδεται στην ανατολική πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης, ίσως στη βορειοανατολική γωνία του. Βρέθηκε το 1880 κατά τις ανασκαφές στο ιερό της θεάς, με την ανάγλυφη επιφάνεια προς τα κάτω, όπως ακριβώς είχε πέσει από τη θέση της.

Παριστάνει Νίκη, ίσως ξυπόλυτη, που ανεβαίνει γοργά μια σκάλα. Φορά μακρύ χιτώνα με μανίκια και λεπτό ιμάτιο. Έχει το δεξί χέρι προτεταμένο και, όπως δείχνει η οπή στο σημείο αυτό, θα κρατούσε κάποιο αντικείμενο, πιθανόν θυμιατήριο. Τα σκαλοπάτια υπαινίσσονται τη μικρή κλίμακα ανόδου στο ιερό, δίνοντας την εντύπωση ότι η Νίκη συνόδευε νοερά τον επισκέπτη της αρχαιότητας στην ανάβασή του σε αυτό.

Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.

Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».

Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.

Bohn, R., «Bericht über die Ausgrabungen auf der Akropolis zu Athen im Frühjahr», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 5, 1880, σελ. 263
Bohn, R., «Zum Nike-Pyrgos. Über das Alter der kleinen zwischen Propyläen- Südhalle und Niketempel liegenden Treppe», Archäologische Zeitung 38, 1880, σελ. 86
Sybel, L. von, Katalog der Sculpturen zu Athen, Marburg, 1881, σελ. 360, αρ. κατ. 17
Kekulé von Stradonitz, R., Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike, Stuttgart, 1881, σελ. 7-8, 15-16, 21
Petersen, E., «Βιβλιοκρισία του R. Kekulé, Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike,», Zeitschrift für die Österreichischen Gymnasien, 32, Wien, 1881, σελ. 267
Friederichs, C., Wolters, P., Die Gipsabgüsse antiker Bildwerke, Berlin, 1885, σελ. 287
Petersen, E., Athen, Leipzig, 1908, σελ. 86
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 159-160, εικ. 13, αρ. κατ. 13
Heberdey, R., «Die Komposition der Reliefs an der Balustrade der Athena Nike», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 21-22, 1922-1924, σελ. 3, 34, 52-53, 56, 71-74, 81, εικ. 35
Schrader, H., Phidias, Frankfurt am Mainz, 1924, σελ. 354, εικ. 321
Dinsmoor, W.B., «The Sculptured Parapet of Athena Nike», American Journal of Archaeology 30, 1926, σελ. 1-2, 10, 12, 13, 14, 16, 25
Carpenter, R., The Sculptures of the Nike Temple Parapet, Cambridge Massachusetts, 1929, σελ. 10-11, 20-21, 73, 78-79, πίν. I, VI.3, αρ. κατ. 13
Dinsmoor, W.B., «The Nike Parapet Once More», American Journal of Archaeology 34, 1930, σελ. 282
Picard, C., F. Boissonas, L’Acropole d’Athenes, l’enceinte, l’entree, le bastion d’Athena Nike, les Propylees, Paris, 1930, σελ. 27, εικ. 44
Lippold, G., Die griechische Plastik, Handbuch der Archäologie III 1, München, 1950, σελ. 194 υποσημ. 5
Linfert, A., «Vier klassische Akrotere», Archäologischer Anzeiger 1968, σελ. 432 υποσημ. 9
Δεσπίνης, Γ., Συμβολή στη μελέτη του έργου του Αγοράκριτου, Αθήνα, 1971, σελ. 170
Hopper, R.J., The Acropolis, London, 1971, σελ. 181
Hiller, F., Formgeschichtliche Untersuchungen zur griechischen Statue des späten 5. Jahrhunderts v. Chr., Mainz am Rhein, 1971, σελ. 68 και υποσημ. 158
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 174, εικ. 344, αρ. κατ. 977
Vierneisel-Schlörb, B., «Nochmals zum Datum der Bauplastik des Asklepiostempels von Epidauros», στο H. Keller, G. Kleiner, J. Kleine (επιμ.), Festschrift für Gerhard Kleiner : zu seinem fünfundsechzigsten Geburtstag am 7. Februar 1973, Tübingen, 1976, σελ. 71-72
Mark, I., Nike and the Cult of Athena-Nike on the Athenian Acropolis, New York University, 1979, σελ. 145
Vierneisel-Schlörb, B., Klassische Skulpturen des 5. und 4. Jahrhunderts v. Chr. Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek München: Katalog der Skulpturen, 2, München, 1979, σελ. 171 υποσημ.12
Κώστογλου-Δεσποίνη, Α., Προβλήματα της παριανής πλαστικής του 5ου αι. π.Χ. (διδακτορική διατριβή), Θεσσαλονίκη, 1979, σελ. 145
Raftopoulou, E.G., «A propos du torse de Chronika, Études Argiennes», Bulletin de Correspondance Hellénique Supplément 6, 1980, σελ. 130
Ridgway, B.S., Fifth Century Styles in Greek Sculpture, Princeton, 1981, σελ. 97-98, εικ. 66
Simon, E., «Τα γλυπτά του ναού και του θωρακείου της Αθηνάς Νίκης», Αρχαιογνωσία 4, 1985, εικ. 14, 21
Μπρούσκαρη, Μ., Το θωράκιο του Ναού της Αθηνάς Νίκης, Αρχαιολογική Εφημερίς, Αθήνα, 1998, σελ. 144-146, εικ. 14-16, 75.2-3
Harrison, E.B., «Style Phases in Greek Sculpture from 450 to 370 BC», Πρακτικά του XII Διεθνούς Συνεδρίου Κλασικής Αρχαιολογίας, Αθήνα 4-10 Σεπτεμβρίου 1983, Γ, Αθήνα, 1988, σελ. 104
Simon, E., Zur Sandalenlöserin der Nikebalustrade, στο E. Schmidt, Kanon. Festschrift Ernst Berger. Fünfzehntes Beiheft zur Halbjahresschrift Antike Kunst 15, Basel, 1988, σελ. 71
Mark, I., «The Sanctuary of Athena Nike in Athens: Architectural Stages and Chronology», Hesperia Supplement 26, 1993, σελ. 91 υποσημ. 111
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2014, σελ. 100-106